Eugenia Gortchakova
Moments of Life

kuratorzy: Bożena Kowalska, Jürgen Weichardt

Podstawą sztuki Eugenii Gortchakovej jest wymiana myśli. Stawianie pytań, zbieranie odpowiedzi, ujawnianie i uwrażliwianie własnego życia, poddawanie refleksji tego, co powiedziane – to owe siły energetyczne, które przenikają i jednoczą jej dzieła.
Po okresie, w którym malarka zajmowała się w licznych, ekspresyjnych kompozycjach naturą, wykorzystała szansę, by poznać świat, gdzie odkryła istnienie, także dla siebie, pozycji w sztuce – co było nieosiągalne w Moskwie – pozycji, które siebie i własny czas życia ustawiały w centrum zmagań artystycznych, jak malarstwo Romana Opałki czy Agnes Martin, które wywarły na niej wielkie wrażenie.
Eugenia Gortchakova wyzwoliła się ok. 1990 r. z ekspresyjnej kolorystyki i znalazła drogę do form porządkujących, które zbudowane były z krótkich pociągnięć pędzla. Znalazła w obrazach swój charakter pisma i porządek analogiczny do linii tekstu uczyniła zasadą swych kompozycji. Tak powstawały od 1993 r."Struktury czasu", w których każde drobne uderzenie pędzla jest elementem podstawowym dzieła i jednocześnie oznacza mgnienie jej życia. Żadne z tych krótkich dotknięć pędzla nie jest działaniem stechnicyzowanym, ani schematycznym; także wtedy, gdy artystka z pociągnięć pędzla konstruowała kompozycje, które stawały się centrami promieniowania i prostokątami z linii równoległych. Z rozchodzących się promieni mógł powstać okręg jako symbol nieustannych powrotów, a paralelne promienie zdawały się skierowane na cel pracy czy życia. Tak rozwinęła artystka serię obrazów, początkowo monochromatycznych, a potem o coraz subtelniej zróżnicowanej kolorystyce. Każdy obraz był wyzbytym słów przekazem z życia.
Eugenia Gortchakova, która już w Moskwie zbierała doświadczenia propagując sztukę, pojmowała tworzone przez siebie prace jako komunikaty. Dlatego po latach zaczęła w swoje obrazy wpisywać słowa, filozoficznie rozumiane pojęcia, które oparte były na refleksjach i same pobudzały myśli, które artystka zamierzała przekazać. Tak stawał się dostrzegalny dialogowy charakter jej sztuki. W jednym z ulicznych projektów na Biennale w Wenecji napisała na swoim obrazie "The answer is you" (Odpowiedź – to ty). Podstawowa forma tej kompozycji po dziesięcioleciu uległa zmianie kiedy romby zajęły miejsce kół albo rozrastały się na całą płaszczyznę rzucając wąskie cienie.
Polem eksperymentów artystki stała się grafika, ryty i serigrafie, gdzie do kompozycji wprowadzone zostały formy filmowe, postacie i autoportrety. Dostrzega się tu dalszy rozwój dialogowycn form komunikowania, który doprowadzi do podwójnych i wielokrotnych naświetlań w fotografii, a następnie do filmów wideo. Potem, gdy o niej powstały wideofilmy w Kirowie i Oldenburgu zrodziła się w niej chęć zajęcia się tym medium. Powstały liczne wideo, a wśród nich film o wymianie listów między Karlem Jaspersem i Hanną Arendt, którego realizację podjęła w Nowym Jorku, oraz wideo z pytaniem w tytule: "Za co byś oddał życie?" Problem śmierci jest w jej twórczości wielokrotnie podejmowany. Jednak przede wszystkim zajmował ją przez lata film "Alterité" i dał jej szanse pracowania nad nim w wielu międzynarodowych warsztatach; ostatnio w 2016 r. w Shillong (Indie), w Tscheljabinsk (Rosja) i Radziejowicach (Polska). W tym wideo chodzi o znacznie więcej, niż o tolerancję wobec innego, chodzi o jego zaakceptowanie, ponieważ "Inny – to ja".
Także powstałe ostatnio dzieło fotograficzne traktowała Eugenia Gortchakova jako ofertę do dialogu, do otwarcia oczu innych ludzi na wielorakość przeżycia naszego świata i jako wezwanie, by wyjrzeć poza "Skyline" (horyzont). "Skyline" zatytułowana była jej ostatnia wystawa w Durban (płd. Afryka) w czerwcu 2016 r.; tematem jej ostatniego wykładu w Krakowie, w październiku 2016 r. była "Alterité".

Jürgen Weichardt

Otwarcie wystawy. Kuratorzy Bożena Kowalska, Jürgen Weichardt

Eugenia Gortchakova
ur. 05.10.1950 r., Kirow (RU) – zm. 07.12.2016 r. Oldenburg (DE);
1967-1991 Moskwa (RU); 1991 Paryż (FR); od 1992 r. atelier w Oldenburgu (DE);
artystka (malarstwo, fotografia, wideo, grafika) i kurator.
Studia
Państwowy Uniwersytet w Moskwie (RU); 1967-1972 – filologia; 1978-1982 – historia sztuki.
Stypendia, nagrody (wybrane)
1996 Nagroda na V Biennale Muzeum Archidiecezjalnego, Katowice (PL); Nagroda na 1 Biennale, d'Alcoi (ES);
1997 Nagroda na III Triennale Grafiki, Kair (EG); Nagroda na Triennale Małych Grafik, Chamalières (FR);
1999 Nagroda na XXXI Sympozjum, Györ (HU); Honorowe wyróżnienie na 12 Triennale Grafiki, Fredrikstad (NO);
2000 Nagroda Sponsora na V Biennale Grafiki, Sapporo (JP);
2006 Stypendium w Nowym Jorku – Stowarzyszenie BBK Bremen (DE); Nagroda na Triennale, Kraków (PL) (Akademia Sztuki Pięknych w Katowicach);
2007 Stypendium – Bishkek Art Center (KG);
2009 Stypendium – Festiwal, Mahres (TN); Nagroda za Projekt na Biennale, Nowosybirsk (RU);
2012/2016 Festiwal Karnawałowy (IN); 20 Nagroda za Sztukę Wideo, Brema (DE) – z Kornelią Hoffmann;
2013 Nagroda na 6. Wystawie „Matrices”, Budapeszt (HU); Stypendium w Berlinie, Brema (DE); 1 Nagroda Le Centre d'artistes, Ottawa (CA).
Sympozja
1995-2016 „Język Geometrii”: Okuninka, Orońsko, Radziejowice (PL).
Wystawy indywidualne (wybrane)
1991 Centralny Dom Artysty, Moskwa (RU); Galeria Øst-Vest, Kopenhaga (DK);
1992 Centre Culturel des Finances, Paryż (FR); Stowarzyszenie Oldenburger Kunstverein (DE);
1995 Dom Artysty, Zurych Oerlikon (CH); Stowarzyszenie Kunstverein Kaponier, Vechta (DE);
1996 Musée de la Ville, Cholet (FR); Galeria Détour, Namur (BE); Centrum Sztuki Kariatyda, Niżny Nowogród (RU);
1997 Muzeum Sztuki, Kirow (RU); Galeria Kunen, Dülmen (DE); Galeria Fedjuschin, Zurych (CH); WUK InTAKT, Wiedeń (AT);
1998 Miejska Galeria Sztuki, Łódź (PL); Galeria Michalský dvor, Bratysława (SK);
2000 Muzeum Miasta, Oldenburg (DE); „Norma Jean Baker“ – Niemieckie Muzeum Filmowe, Frankfurt (DE) – z M. Heinz-Hoek;
2001 RAKAN, Nîmes (FR); Musée Atelier Adzak, Paryż (FR);
2002 Centrum Kultury La Maison de Heidelberg, Montpellier (FR); Muzeum Sztuki im. Braci Wasniecow, Kirow (RU);
2003 Galeria Z, Bratysława (SK); Galeria Akademii Sztuk Pięknych, Łódź (PL); Muzeum, Radom (PL);
2004 Galeria Uniwersytetu w Laval, Quebec (CA); Muzeum Sztuki, Nowosybirsk (RU); Galeria BSMD, Paryż (FR);
2005 Skansen Museumsdorf Cloppenburg (DE); Galeria Schulok, Iserlohn (DE); Muzeum „Staraja Sarepta“, Wołgograd (RU);
2007 Galeria Zejście, Kraków (PL); „Bliskość odpowiedzi” – Galeria Sztuki, Olsztyn (PL);
2008 „Face to Face: New York-Bishkek” – Stowarzyszenie Kunstverein, Vechta (DE);
2009 Muzeum Sztuki, Györ (HU); Muzeum Sztuk Pięknych M. Wrubla, Omsk (RU);
2010 Dom Artysty, Wiedeń (AT);
2011 Galeria Mitte, Brema (DE);
2013 Galeria Sandmann, Berlin (DE);
2014 Diab Art Centre, Chartum (SD); Muzeum, Czelabińsk (RU);
2015 Galeria Birkhofer, Gottenheim (DE) – z M. Dąbrowskim;
2016 „Confession” – Atelier 5, Sandhatten (DE); Galeria OKNO, Czelabińsk (RU); Muzeum, Kirow (RU);
2017 Stowarzyszenie Neuer Worpsweder Kunstverein, Worpswede (DE); Projekt thealit, Brema (DE); Sympozjum, Radziejowice (PL);
2018 Galeria XX1, Warszawa (PL).

Wystawy grupowe (wybrane)
1990 Galeria Kunsthal Charlottenborg, Kopenhaga (DK); Centralny Dom Artysty, Moskwa (RU);
1991 Kunststation Leerdam (NL); Salon de Assemblé Nationale, Paryż (FR);
1993 Musée Adzak, Paryż (FR); Galerie d’Art Contemporain, Chamalières (FR);
1994 3 Triennale Małych Grafik, Chamalières (FR); Espace Michel Simon, Noisy-le-Grand (FR);
1995 Salon Salder, Salzgitter (DE); „Konspekt“ – Centrum Kulturalne Kariatyda, Niżny Nowogród (RU);
1996 Skansen Museumsdorf Cloppenburg (DE); Galeria Państwowa, Perm (RU); Katalog Nömüvészet, Varosi Muzeum, Györ (HU);
1997 V Międzynarodowe Biennale, Majdanek (PL); 4 Międzynarodowe Biennale Grafiki, Györ (HU);
1999 Muzeum, Chamalières (FR);
2000 Muzeum Miasta, Oldenburg (DE); Muzeum, Bochum (DE);
2001 Projekt „Markers“ – 49 Biennale, Wenecja (IT); „75 lat GEDOK“ – Hala Sztuki i Wystaw, Bonn (DE);
2002 „Markers II: Electricity Pole“ – „documenta“, Kassel (DE); „Małe Formy Grafiki“ – Miejska Galeria Sztuki, Łódź (PL);
2003 Międzynarodowe Triennale Grafiki, Kair (EG); Triennale, Kraków (PL);
2005 „20 Annees Plein-Air” – Galeria BWA, Katowice (PL); Galeria EL, Elbląg (PL); Galeria Sztuki, Stare Babice (PL); „Markers V; Poles Apart / Poles Together” – 51 Biennale, Wenecja (IT); Biennale, Kaliningrad (RU);
2006 Międzynarodowe Triennale Grafiki, Kraków (PL); Muzeum, Chabarowsk (RU);
2007 „Markers VI; Devine in-Tent“, Wenecja (IT); Kassel (DE); Nowy Jork (US); 14 Triennale Grafiki, Tallinn (EE);
2008 13 Triennale „Małe Formy Grafiki”, Łódź (PL); Biennale, Teheran (IR);
2009 Biennale/Triennale – Kraków (PL), Katowice (PL), Györ (HU), Aleksandria (EG), Bitola (MK), Contemporary Istanbul 09 (TR);
2010 International Print Network Kraków-Oldenburg-Wiedeń; Festiwal Traverse Vidéo, Tuluza (FR);
2011 „Socha a Objekt XVI”, Bratysława (SK);
2012 Międzynarodowe Triennale Grafiki, Kraków/Katowice (PL); Triennale Grafiki „Kolor w Grafice”, Toruń (PL);
2013 „Holiday of Holidays”, Hajfa (IL); 5 Biennale, Moskwa (RU); „in.print.out” – Dom Artysty, Wiedeń (AT);
2014 „Strange and beautiful” – Diab Art Center, Chartum (SD); „Places of Desire” – Muzeum, Nowy Sad (RS);
2015 Centrum Kultury, Jerozolima (IL); Festiwal „Sarajevo Winter”, Sarajewo (BA);
2016 Muzeum, Durban (ZA); Biennale, Évora (PT);
2017 Laureatka Nagrody – 2010 Matrices, Budapeszt (HU).

fot. 2 i 3 Ignacy Skwarcan